Koniec świata w Niecieczy

W nocy z 31 marca na 1 kwietnia zmarła Maria Witkowska, wielka dama swojej małej ojczyzny, ceniona animatorka i donatorka kultury regionu powiśla dąbrowskiego. To ona wraz z mężem, nauczycielem miejscowej szkoły Kazimierzem Witkowskim, stworzyła unikalne w skali kraju Centrum Kultury w Niecieczy, małej wsi koło Żabna, w którym prowadziła znany Zespół Ludowy i kapelę "Niecieczanie" oraz Teatr Ludowy, obchodzący niedawno jubileusz 100 lat istnienia, któremu z oddaniem dyrektorowała do końca. Na tej ludowej scenie będącej przez całe dziesięciolecia wizytówką kulturalną regionu, działającej przez kilka lat w podziemiach miejscowego kościoła, przygotowywano kolejne premiery i koncerty, organizowano szereg imprez i zapraszano inne zespoły. Jednym z nich był Tomasz A. Żak ze swoim Teatrem Nie Teraz. I ta artystyczna przyjaźń przetrwała do dzisiaj... Ostatni raz TNT gościł w Niecieczy przed dwoma laty z premierą sztuki Kazimierza Brauna "Powrót Norwida", którą napisał a wyreżyserował wraz T. Żakiem. W tym celu profesor przyleciał specjalnie z USA gdzie od lat mieszka i właśnie w Niecieczy obchodził swoje 80 urodziny, co w połączeniu ze spektaklem TNT stało się ponadregionalnym wydarzeniem. Ten wybitny twórca polskiego teatru, reżyser, pisarz i pedagog był pod ogromnym wrażeniem tego, co zobaczył w Niecieczy. A wielkie rzeczy, których dokonała  w Niecieczy Maria Witkowska, były możliwe min. dzięki jej synowi Krzysztofowi, który kilka lat temu w właśnie tam stworzył prężną, o międzynarodowej renomie firmę Bruk-Bet, znaną z produkcji kostki brukowej. Taką nazwę nosi też sponsorowana przez niego drużyna piłkarska, dla której wybudował obok nowoczesny stadion. On też wybudował dla swojej matki (to chyba jedyny taki przypadek w Polsce, a może i na świecie) z prawdziwego zdarzenia kino-teatr, którego wyposażenia technicznego mogłaby pozazdrościć niejedna zawodowa scena. Paradoksalnie odejście Marii Witkowskiej otwiera nowe perspektywy współpracy Teatru w Niecieczy, który ma stały zespół, grywa także w kraju i zagranicą, z TNT Tarnowa. Obaj panowie - dyrektor T. Żak i prezes K. Witkowski znają się z teatralnych kontaktów i być może zaowocuje to zaproszeniem do stałej obecności w Niecieczy TNT, który od lat nie ma stałej siedziby. Bowiem na gorzki żart zakrawa fakt, że ten znany w całej Polsce teatr częściej grywa w Warszawie niż w rodzinnym Tarnowie, gdzie w ciągu ostatnich sześciu lat pokazał jeno trzy spektakle: "Dzień Gniewu" R. Brandstaettera w Pałacyku BWA, "Lekcję" I. Ionesco w piwnicy TCK i "Powrót Norwida" K. Brauna w Ratuszu. Podczas gdy, przez cały ten czas scena teatru miejskiego jest dla TNT nie dostępna! A te nieliczne występy tego obchodzącego właśnie jubileusz 38-lecia działalności teatru, były możliwe dzięki determinacji i osobistemu zaangażowaniu dyrektora Wydziału Kultury UM Marka Sobczyka, prawdziwego mecenasa kultury. To dzięki niemu TNT będzie mógł pokazać, po sukcesach w Krakowie i Warszawie, a przed wyjazdem do Wrocławia i Opola, swój najnowszy spektakl "Koniec świata" - w najbliższą środę, 4 kwietnia w kinie "Marzenie" da dwa szkolne spektakle o godz. 9.30 i 12. Wielka szkoda, że kino nie zgodziło się na wieczorny spektakl dla dorosłych.  Poniżej przypominamy wysokiej próby literackiej recenzję kolejnego wielkiego nieobecnego tarnowskiej kultury, publicysty Jana Maniaka, napisaną po tuchowskiej premierze "Końca świata" (13 październik 2017).

Czytaj więcej...

21.37

Nie przypadkowo, co roku, zatrzymujemy  się o tej właśnie godzinie. 13 lat temu, 2 kwietnia 2005 roku o godz. 21.37 umarł Święty. Do Domu Ojca powrócił  jeden z największych w historii papieży, dziś już Święty Jan Paweł II – nasz rodak… Na przełomie tysiącleci nikt nie wywarł silniejszego wpływu na losy świata i Polski niż On – Jan Paweł Wielki, najznamienitszy z rodu Polaków, Santo Subito, chociaż tak naprawdę był nim już za życia.  W związku z tą rocznicową uroczystością, chociaż nie ma oficjalnych uroczystości tak w Rzymie, jak i w Polsce, odbywają się serdeczne „wypominki” - spotkania min. przy ul. Franciszkańskiej w Krakowie, wystawy i koncerty, jak choćby ten w rodzinnym mieście naszego Papieża w Wadowicach, transmitowany przez telewizję.  W tamtą pamiętną sobotę Polacy się zatrzymali. Nie tylko w Wadowicach, Krakowie i Warszawie, ale w całej Polsce i na całym świecie. Także w Tarnowie - wiele osób doskonale pamięta tamten czas, tamte uczucia i emocje. Ile w nas z tego zostało? - Kampania „Karol Wojtyła. Twój kandydat w codziennych wyborach” przechodzi do przeszłości, podobnie jak pokolenie JP2, podobnie jak słynne kremówki…  Ale wielki program, Świętego Jana Pawła II pozostaje i w dalszym ciągu obowiązuje. Tak naprawdę bardzo niewiele z niego zrealizowaliśmy. Odnowa moralna. Więcej być niż mieć. Pamięć o naszych korzeniach. Tożsamość. Solidarność. Troska o rodzinę, o najsłabszych, o to, żeby w Polsce było miejsce dla wszystkich…  Niestety, także my, Tarnowianie, jakby o tym zapomnieliśmy, również o 13. rocznicy Jego śmierci. 

Czytaj więcej...

Wielkanoc w tradycji polskiej

Jak Wielkanoc przeżywali nasi przodkowie? Skąd wziął się "dyngus"? Gdzie zbierało się "święcone"? Na czym polegała zabawa "Emaus"? Prezentujemy odpowiedzi na te i inne pytanie, zaczerpnięte z dziewiętnastowiecznej księgi "Rok Boży w liturgii i tradycji Kościoła świętego z uwzględnieniem obrzędów i zwyczajów ludowych...". A zatem, o ile pierwszy dzień świąt wielkanocnych spędzają wszyscy w domu, w kole rodzinnym, zapraszając tylko tych, którzy u siebie święconego nie urządzają, o tyle drugi dzień świąt wypełniony jest od samego rana rozmaitymi tradycyjnymi obrzędami i zwyczajami. Poniedziałek wielkanocny rozpoczyna się "dyngusem" czyli "śmigusem". Pochodzenie dyngusu nie zostało dotychczas ustalone. Według Kitowicza datuje ono jeszcze z czasów jerozolimskich, kiedy Żydzi oblewając wodą rozpędzali chrześcijan, zbierających się na ulicach i rozmawiających o zmartwychwstałym Chrystusie. Inni badacze widzą w dyngusie pamiątkę zaprowadzenia chrześcijaństwa, kiedy całe rzesze wpędzano do wody, celem udzielenia im sakramentu Chrztu św. A jak spędzano święta w dawnym Tarnowie?

Czytaj więcej...

Triduum Sacrum w Rycie Trydenckim

Triduum Paschalne, Triduum Sacrum (z łac. triduum - trzy dni) – najważniejsze wydarzenie w roku liturgicznym katolików oraz starokatolików, którego istotą jest celebracja Misterium paschalnego: męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Rozpoczyna się wieczorną Mszą w Wielki Czwartek (Msza Wieczerzy Pańskiej), kończy zaś II nieszporami Niedzieli wielkanocnej. Święta Wielkanocy wiążą się z żydowską Paschą. Święto to jest wspomnieniem niewoli narodu izraelskiego w Egipcie. Wyjście z Egiptu poprzedziło rytualne spożycie baranka paschalnego. Chrześcijanie wierzą, że Chrystus, kiedy spożywał ostatnią wieczerzę paschalną, wypełnił symbole starotestamentowe i był Barankiem Paschalnym, który dopełnił zbawczej ofiary. Pierwsze wzmianki o celebracji Wielkiego Tygodnia pochodzą z IV wieku. Do 1929 roku na określenie Triduum Paschalnego stosowano termin Triduum Sacrum. Obecnie używana nazwa pojawiła się w roku 1924 r. W niniejszym tekście postaramy się opisać krótko to, co cechuje liturgię Triduum Paschalnego w tradycyjnym rycie rzymskim. Łatwo zauważyć, że, jeśli nie skupiać się na szczegółach oraz pomysłach poszczególnych wspólnot i parafii, opisywane celebracje w swoim schemacie nie różnią się bardzo od tego, co przewiduje skomponowana po II Soborze Watykańskim liturgia. W tym opisie skupimy się na tym, co jest widoczne dla wiernych, nie przyglądając się dokładnie wszystkiemu, co robi kapłan i asysta. Nie opisujemy kwestii oczywistych, takich jak wspólny dla wszystkich kierunek modlitwy, łacina, chorał gregoriański, etc. Historii rozwoju liturgii tych najważniejszych dni całego roku kościelnego, liturgii godzin, Mszy krzyżma oraz motywom, dla których coraz liczniejsi wierni chętnie wybierają właśnie te tradycyjne celebry, należałoby poświęcić osobny artykuły.

Czytaj więcej...

List na Wielki Tydzień

Szanowni Państwo!
Drodzy Przyjaciele!

Pozwólcie, pisze znany reżyser i publicysta Tomasz Antoni Żak - twórca i dyrektor Teatru Nie Teraz,  że przekażę Wam dzisiaj swój List – teatralny i Wielkanocny jednocześnie. Pozwólcie, że równolegle spróbuję go upublicznić, co – mam nadzieję – nie zostanie mi poczytane, jako przejaw pychy, a jedynie, jako działanie inspirowane misją mówienia o tym, co jest wciąż przemilczane.   

Moje orędzie na 27 dzień marca

Jakże fortunnie rok 2018 zbliżył ku sobie dwie daty, dwa światy. Jakże zastanawiającym jest tak bliskie sąsiedztwo w tegorocznym kalendarzu świata mistyki kreowanej i świata prawdziwego mistycznego sacrum. Oto w czasie tegorocznego Wielkiego Tygodnia, poprzedzającego największą z Tajemnic wiary, czyli Mękę i Zmartwychwstanie Pana Jezusa, przypada Międzynarodowy Dzień Teatru.

Czytaj więcej...

Kirkor w mundurze Pawlaka

czyli Balladyna po tarnowsku.

W tym roku po raz 57. obchodzimy, jak zawsze 27 marca, Międzynarodowy Dzień Teatru. Święto to zostało ustanowione z inicjatywy Międzynarodowego Instytutu Teatralnego (ITI) w roku 1961 dla upamiętnienia inauguracji w Paryżu w 1957 roku Teatru Narodów – festiwalu, na którym spotkały się zespoły z obu stron „żelaznej kurtyny”. Od tego czasu Dzień Teatru jest obchodzony co roku przez ponad sto narodowych ośrodków ITI na całym świecie. Tradycją są organizowane w wielu teatrach uroczyste premiery, w tym roku także w naszym, któremu patronuje L. Solski. A dano z tej okazji w niedzielę 25 marca "Balladynę" Juliusza Słowackiego - rzecz w robocie teatralnej arcytrudną i arcyważną z racji historyczno-politycznych asocjacji oraz współczesnych konotacji. I tu od razu trzeba powiedzieć, że tarnowski teatr pod dyrekcją M. Hycnara poradził sobie z tym bardzo dobrze. To jedna z najlepszych premier ostatnich lat, godnie czcząca święto ludzi sceny. Duża w tym zasługa reżyserii Bożeny Suchockiej, która świetnie poprowadziła aktorów i sprawiła, że spektakl rozgrywany na kilku planach, z ciekawymi efektami audiowizualnymi, ma dobre tempo i pomimo, że trwa ponad dwie i pół godziny nie nudzi, pobudzając do refleksji nad naszą współczesnością, chociaż od jej napisania minęło 184 lata. Do sukcesu przedstawienie walnie przyczyniła się także znakomita scenografia Jana Kozikowskiego z zespołem, utrzymana w konwencji teatru greckiego i kostiumy (brawa za kostium Goplany), z jednym wyjątkiem. Konia z rzędem temu, kto wyjaśni dlaczego Kirkor nosi, jako żywo, galowy mundur strażaka z OSP! Całość spaja i podkreśla bardzo klimatyczna muzyka Barbary Derlak z zespołem (szkoda, że zapomniano odnotować ich nazwiska w programie). No i aktorzy! Cały piętnastoosobowy zespół "Balladyny" należałoby wymienić i docenić, bowiem stworzyli prawdziwy zespół, co niestety nie jest regułą w polskich teatrach. Aliści nie można nie wymienić Balladyny - Matyldy Baczyńskiej, potwierdzającej, że jest niekwestionowaną królową tarnowskiej sceny (szkoda, że za bardzo zaufała kostiumologom); Goplany - Dominiki Markuszewskiej, porywającej i świetnie dysponowanej warsztatowo; Ewy Sąsiadek - matki, subtelnej i wzruszającej. Z panów, zaskakująco dobry (nie tylko ze względu na kostium) okazał się Kirkor - Fabiana Kocięckiego, konsekwentny w prowadzeniu roli i odpowiedzialnie partnerujący innym; oraz Grabiec - Tomasza Wiśniewskiego, żywiołowy i witalny, brawurowo prowadzący rolę. Wszystkie postaci wyraziste i wewnętrznie spójne, rozedrgane i zdyscyplinowane. I jeszcze pięknie prowadząca rolę Alina - Marta Dylewska i świetnie wyglądający w swoim kostiumie Pustelnik - Ireneusz Pastuszak (tylko ta wódka, którą się raczy). I jeszcze chór grecki...i światła. Z racji świątecznych okoliczności, przed spektaklem odczytano specjalne orędzie Marii Kleczewskiej, zaś po jego zakończeniu wręczono nagrody i, jak każe tradycja, bankietowano...   

Czytaj więcej...

Niedziela Palmowa

Zwana też kwietną lub wierzbną, rozpoczyna cykl obrzędów wielkanocnych. Przywołuje ona triumfalny wjazd Chrystusa do Jerozolimy na pięć dni przed ukrzyżowaniem. Wspominają o nim wszyscy czterej ewangeliści, ale tylko jeden Święty Jan mówi o tym, że zgromadzony tłum wita Chrystusa gałązkami palmowymi. Wydarzenia te miały wypełnić starotestamentowe proroctwo Zachariasza, który zapowiadał: "Oto Król twój idzie do ciebie sprawiedliwy i zwycięski. Pokorny - jedzie na osiołku, na oślątku, źrebięciu, oślicy". Zwyczaj obchodzenia tego święta potwierdzony jest dopiero w dokumentach z IV wieku, które zawierają opis tego zwyczaju kultywowanego wówczas w Jerozolimie. Patriarcha dosiadający osła wjeżdżał do miasta drogą opisaną w Piśmie Świętym. Niedzielę Palmową wprowadzono do liturgii w XI wieku. Do reformy Kościoła katolickiego w 1955 roku celebrans wychodził w Niedzielę Palmową przed kościół, a bramę kościoła zamykano. Musiał trzykrotnie uderzyć krzyżem w bramę kościoła i wtedy ponownie ją otwierano, a kapłan z uczestnikami wstępował do wnętrza kościoła, by odprawić mszę. Miało to przypominać wiernym, że zamknięte niebo zostało otworzone dzięki śmierci krzyżowej Chrystusa. Obecnie kapłan w Niedzielę Palmową nie przywdziewa szat pokutnych fioletowych, ale szaty czerwone. Procesja ma charakter tryumfalny. Przez to Kościół chce podkreślić, że kiedy Chrystus za kilka dni podejmie się tak okrutnej śmierci to jednak nigdy nie pozbawi się swojego majestatu królewskiego i prawa do panowania. A przez mękę i śmierć to prawo jedynie umocni.

Czytaj więcej...

Muzyczna uczta i teatralna biesiada

Dobiega końca VIII edycja Festiwalu Paschalnego Musica Poetica – jednego z najważniejszych wydarzeń kulturalnych w Tarnowie.  Podstawowym paradygmatem Festiwalu trwającego od 21-24 marca, są od początku muzyczne prezentacje w bazylice katedralnej dzieł wielkopostnych, realizowane przez wybitnych polskich i międzynarodowych kompozytorów (szczegóły przedstawialiśmy w otwierającym imprezę materiale). Tegoroczna Musica Paschalia jest niezwykle udana także ze względu na ambitne imprezy towarzyszące i wybitnych gości. Jednym z nich był jeden z gigantów polskiego teatru – prof. Leszek Mądzik – twórca i dyrektor legendarnej Sceny Plastycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (Swoje spektakle prezentował także w teatrze w Tarnowie), malarz i performer. Wyznajemy sztukę. Manifestujemy przywiązanie do sztuki, jako części naszej tożsamości kulturowej. W przestrzeni, za którą jesteśmy odpowiedzialni, kultywujemy sztukę po to, by ta przestrzeń nie była intelektualną i emocjonalną pustynią. W Tarnowie profesor Mądzik pokazał ciekawie wyeksponowaną na terenie Mościc, plenerową wystawę fotograficzną  „Sacrum miejsca” z podróży ze swoim teatrem  do Peru, Belgii, Włoch, Francji, Meksyku, Hiszpanii, Ukrainy oraz.  w Centrum Sztuki Mościce poprowadził warsztaty teatralne, których zwieńczeniem był plenerowy spektakl „Biesiada”  zaprezentowany na tarnowskim Rynku wieczorem we środę 21 marca. Obie te imprezy swoją pasyjną tematyką bardzo udanie wprowadzają nas w atmosferę nadchodzącego Wielkiego Tygodnia.

Czytaj więcej...