czyli
która z żon księcia spoczywa w tarnowskiej katedrze.
To prawdziwa sensacja – donosi red. Ewa Biedroń z lokalnej RDN. Może się bowiem okazać, że w krypcie Ostrogskich – właścicieli Tarnowa spoczywa nie pierwsza a trzecia żona księcia Janusza. Uczeni mają na to dowody. Według utrwalonej tradycji w cynowych sarkofagach znajdujących się w krypcie Ostrogskich w katedrze tarnowskiej spoczywają szczątki księcia Janusza Ostrogskiego i jego pierwszej żony Zuzanny Seredy. Zasadniczo fakt ten nie budził dotąd żadnych wątpliwości. Takie informacje znajdziemy w XIX-wiecznych publikacjach, przewodnikach i internecie. Sytuacja zmieniła się jednak w ostatnim czasie. Czy mamy do czynienia z przełomowym odkryciem?
Przypomnijmy, że pod posadzką Bazyliki znajdują się, jak w prawie każdym tego typu obiekcie historycznym, krypty grobowe. W tarnowskiej katedrze jest ich siedem: dwie w prezbiterium – pod pomnikami hrabiów Tarnowskich i książąt Ostrogskich właśnie; trzecia mieści się pod nawą główną; kolejne dwie – również Tarnowskich – pod dawną kaplicą Rozesłania Apostołów; oraz po jednej w dawnych kaplicach Świętego Krzyża i św. Anny.
Udostępnia się do zwiedzania tylko dwie. Jedna z nich to krypta Ostrogskich, z dojściem od nawy południowej, z zachowanymi dwoma cynowy mi trumnami księcia Janusza (+ 1620) i jego żony Zuzanny (+ 1596). druga mieści się w nawie północnej, pod dawną kaplicą św. Anny. Znajdują się w niej dwa duże kamienne sarkofagi. W jednym spoczywa ks. Andrzej Tarło (+ 1642), prepozyt tutejszej Kolegiaty, w drugiej biskup Józef Grzegorz Wojtarowicz, ordynariusz tarnowski w latach 1840-1850, następnie zmuszony przez władze austriackie do rezygnacji za napiętnowanie tzw. „rzezi galicyjskiej”, zmarły w roku 1875 w Krakowie i pochowany tam na cmentarzu Rakowickim. W setną rocznicę śmierci zwłoki biskupa – wygnańca przeniesiono uroczyście do Tarnowa (12 XII. 1975).
Widoczna obok granitowa płyta kryje doczesne szczątki arcybiskupa Jerzego Ablewicza (+ 31 III 1990), ordynariusza tarnowskiego w latach 1962-1990. Sgraffitowa dekoracja, która zdobi sklepienie tej krypty, wykonana przez J. Furdynę, nawiązuje do eschatologii chrześcijańskiej i beatyfikacji Karoliny Kózkówny w roku 1987. W pozostałych kryptach, zwłaszcza w największej – pod nawą główną, również znajdują się trumny ze zwłokami zmarłych. W krypcie Tarnowskich pod prezbiterium zachowała się prawdopodobnie trumna hetmana Jana Tarnowskiego, obita czerwoną skórą z metalowymi cekinami.
Dopowiedzmy i z dumą podkreślmy, że w prezbiterium katedry tarnowskiej znajduje się jeden z największych w Europie pomników nagrobnych, poświęcony Januszowi Ostrogskiemu i jego pierwszej żonie Zuzannie Sereda, wybudowany jeszcze za życia księcia i z jego polecenia. Budowla zlokalizowana jest nad kryptą Ostrogskich, a jej monumentalność i przepych świadczą o wielkości magnata i rodu Ostrogskich. Dodajmy, że pomnik jest jedną z największych atrakcji turystycznych, przyciągającą wielu zwiedzających. Tarnowska bazylika słynie również z monumentalnych nagrobków dawnych panów Tarnowa. Największe z nich – przedstawicieli rodu Tarnowskich i Ostrogskich znajdują się właśnie po obu stronach prezbiterium i uchodzą za jedne z najwybitniejszych polskich dzieł sztuki takich mistrzów jak: Berecci, Jan Maria Padovano i Jan Pfister.
O prawdziwości ostatnich sensacyjnych odkryciach w naszej bazylice przekonany jest zastępca dyrektora Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie ks. dr Sebastian Musiał. Duchowny bada ten wątek od kilku miesięcy, zaprosił do Tarnowa dwóch krakowskich naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prof. dr hab. Piotr Krasny i dr hab. Michał Kurzej z Instytutu Historii Sztuki UJ dokonali oględzin sarkofagów. Uczeni pomogli w stwierdzeniu faktu, że w mniejszym sarkofagu nie spoczywa Zuzanna Sereda, jak dotychczas sądzono, ale trzecia żona księcia, Teofila Ostrogska z Tarłów (1595-1636), córka Zygmunta Scypiona kasztelana sądeckiego i Barbary z Sobków.
Jak mówi ks. Sebastian Musiał są trzy niepodważalne dowody umieszczone na sarkofagu, które stały się kluczowe w tej sprawie.
– Złocone inicjały T, T, X, O, H, N, K, K, które należy odczytać w następującym porządku: Teofila Tarłówna, Xiężna Ostrogska, Hrabina Niemiecka, Kasztelanowa Krakowska. Tarcza herbowa umieszczona na boku sarkofagu należy do rodu Teofilii Tarło i składa się z następujących herbów: własny Ostrogskich, Topór Tarłów,Brochwicz matki Barbary Sobkówny, własny babki ojczystej Urszuli Flitzinger (z hrabiów na Flitzing koło Fryzyngi w Bawarii), Trąby babki macierzystej Magdaleny Jordanówny. Ponadto sarkofag powstał po roku 1635, o czym świadczy dekoracja w postaci ornamentu małżowinowo-chrząstkowego, którego użycie przypada na ten właśnie okres. To są trzy dowody na to, że sarkofag jest własnością Teofilii Tarło.
W związku z tym pojawiają się pytania: Gdzie spoczywa Zuzanna Sereda? Czy spoczywa w tej samej krypcie? Co spowodowało, że zapomniano o pochówku Teofilii Tarło w krypcie, tym bardziej, że w świątyni znajdowała się, nieistniejąca już dziś, tablica ku jej pamięci. Kto popełnił błąd?Kosztowne badania antropologiczne mogłyby pomóc w odkryciu historii rodziny Ostrogskich. Ks. Sebastian Musiał podkreśla, że sarkofagi są zabytkiem na skalę europejską i wymagają remontu, aby mogły przetrwać dla kolejnych pokoleń.
– Gdyby remont doszedł do skutku – dywaguje ks, dyrektor, to jednocześnie muszą odbyć się badania antropologiczne, ponieważ sarkofagi trzeba otworzyć i jednocześnie zbadać to, co się w nich znajduje. Badania DNA pomogą. Być może panie spoczywają obok siebie? Jest to mało prawdopodobne, ale historia ma to do siebie, że potrafi nam czynić róże psikusy. Dzięki tym badaniom możemy się także dowiedzieć na co zmarł Janusz Ostrogski, jego żona, zobaczymy ich ubiory. Przez otwór, który powstał w sarkofagu Janusza Ostrogskiego można zobaczyć fragmenty drewna, sukna, złotych nici.
Może w przyszłości uda się udostępnić tę kryptę do zwiedzania? W bazylice katedralnej w Tarnowie jest siedem krypt, ale tylko jedna z nich – biskupów tarnowskich – jest otwierana w listopadzie. Można do niej zejść i pomodlić się przy grobach biskupów.
Wejście do krypty znajduje się po lewej stronie od wejścia głównego, w tylnej części katedry – pod dawną kaplicą św. Anny w nawie północnej. Spoczywają w niej: ks. Andrzej Tarło – prepozyt kolegiaty katedralnej zmarły w 1642 roku, bp Józef Grzegorz Wojtarowicz – biskup tarnowski w latach 1840-1850 oraz arcybiskup Jerzy Ablewicz – biskup tarnowski w latach 1962-1990. W 2009 r. do krypty przeniesiono szczątki dwóch biskupów tarnowskich Franciszka Lisowskiego (zm. 1939 r.) i Jana Stepy (zm. 1959 r.).
Choć krypta nie jest cmentarzem, to nawiedzający ją w oktawie Wszystkich Świętych, spełniają jeden z warunków koniecznych do uzyskania odpustu zupełnego dla bliskich zmarłych.
Pozostałych sześć krypt pod katedrą jest zamkniętych. Dwie z nich znajdują się w prezbiterium – pod pomnikami: Tarnowskich (zachowała się prawdopodobnie trumna hetmana Jana Tarnowskiego, obita czerwoną skórą z metalowymi cekinami) i Ostrogskich z dojściem od nawy południowej (zachowały się w niej dwie cynowe trumny księcia Janusza i jego żony Zuzanny).
Kolejne dwie – również Tarnowskich – są pod dawną kaplicą Rozesłania Apostołów. Piąta mieści się pod nawą główną, a szósta, w dawnej kaplicy św. Krzyża. Spoczywają w nich dawni mieszczanie i duchowni. Wszystkie są murowane z cegły i sklepione kolebkowo.
źródło: Ewa Biedroń (RDN), także zdjęcia.
R. Z.
