To niezwykle wartościowy, wielowymiarowy cykl koncertów eksplorujący nieznaną polską muzykę. XI odsłona tego autorskiego festiwalu miała miejsce 28 października ubiegłego roku w hali widowiskowo-sportowej Pałacu Młodzieży przy ul. Gumniskiej w Tarnowie w ramach obchodów Święta Miasta Tarnowa Pierwsze Niepodległe. Podczas tego wyjątkowego koncertu po raz pierwszy na świecie wykonano „Psalm V” Romana Palestera z 1931 roku. Premierowe wykonanie dzieła zarejestrowane zostało przez wytwórnię ORFEO International, która pod koniec ubiegłego roku wydała płytę z tym utworem.
Psalm V na baryton, chór mieszany i orkiestrę, do słów Wespazjana Kochowskiego zaczerpniętych ze zbioru „Niepróżnujące próżnowanie”, zabrzmiał w wersji zredagowanej przez kompozytora w 1988 roku. Renomowana Orkiestra Beethovenowska biorąca udział w tarnowskim koncercie, wspólnie z Vincentym Kozlovsky’m kontynuuje cykl nagrań tego twórcy, po sukcesie „Kołaczy”, „trzech wierszy” Czesława Miłosza oraz „Listów do Matki”.
Warto przypomnieć, ze Psalm V został nagrodzony drugą nagrodą w Konkursie Wielkopolskiego Związku Towarzystw Śpiewaczych w Poznaniu w 1932 roku i zdaniem kompozytora był jego wiodącym dziełem. W tarnowskim nagraniu uczestniczyli: Mariusz Godlewski – baryton, Vincent Kozlovsky – dyrygent, Chór Polskiego Radia (przygotowanie chóru Stanisław Rzepiela), Chór Opery Śląskiej (przygotowanie chóru prof. Krystyna Krzyżanowska-Łoboda) oraz Orkiestra Akademii Beethovenowskiej.
Roman Palester (ur. 28 grudnia 1907 w Śniatyniu, zm. 25 sierpnia 1989 w Paryżu) – polski kompozytor, od 1947 przebywający i tworzący na emigracji. Palester komponował utwory orkiestralne (symfonie, koncerty), kameralne (kwartety i tria smyczkowe), sceniczne, wokalno-instrumentalne, wokalne – solowe, a także kantaty, muzykę fortepianową, teatralną, filmową i radiową.
Gry na fortepianie zaczął uczyć się w 1914 (w wieku lat 7). Od 1921 r. mieszkał we Lwowie, gdzie uczył się w VIII Gimnazjum im. Kazimierza Wielkiego. Należał do I Lwowskiej Drużyny Harcerskiej im. Tadeusza Kościuszki. Studiował w latach 1921–1925 w konserwatorium Polskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie (w klasie fortepianu pod kierunkiem Marii Sołtys), a między 1928 a 1931 w Warszawie (kompozycja w klasie Kazimierza Sikorskiego). W międzyczasie studiował też historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim.
Już jego wczesne utwory zdobywały nagrody: Muzyka symfoniczna (1930) – Festiwalu Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej w Londynie, Wariacje na orkiestrę kameralną (1935) – I nagroda konkursu Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej, balet Pieśń o ziemi (1937) – złoty medal na Wystawie światowej w Paryżu. Zaangażował się też w działalność w środowisku muzycznym – pełnił funkcje wiceprezesa Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich (1937–1938) oraz był wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej (od 1937).
Od wczesnych lat 30. XX wieku tworzył muzykę filmową, współpracując z tak wybitnymi twórcami polskiego kina jak Józef Lejtes czy Aleksander Ford. Jego muzyka towarzyszyła sztandarowym filmom o fundamentalnym znaczeniu społecznym tamtego czasu: Młody las (1934), Róża (1936), Ludzie Wisły (1938), Dziewczęta z Nowolipek (1936). Jest również kompozytorem jednego z największych przebojów polskiej piosenki, napisanego do filmu Zabawka (1933) – Baby, ach te baby ze słowami Jerzego Nela, a wykonywanego oryginalnie przez Eugeniusza Bodo. Jego stałym partnerem był Marian Neuteich (1906–1943), kompozytor i orkiestrator – współtwórca większości partytur filmowych Palestra, zamordowany przez Niemców.
Podczas II wojny światowej przebywał w Warszawie, m.in. przez 6 tygodni był więziony na Pawiaku (w 1940). Podobnie jak Witold Lutosławski utracił podczas Powstania warszawskiego większość partytur. W latach 1945–1947 był profesorem kompozycji w krakowskiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej, od maja do sierpnia 1945 pełnił funkcję prorektora tej uczelni. Uważany był wówczas za jednego z najwybitniejszych ówczesnych kompozytorów polskich, co potwierdzały kolejne nagrody oraz liczne wykonania jego muzyki w Polsce i za granicą[1].
Również po zakończeniu działań wojennych komponował muzykę filmową, m.in. do najważniejszych polskich obrazów lat 40. – Ostatni etap, Ulica Graniczna, Zakazane piosenki. Z uwagi na nieprzejednaną postawę wobec socrealizmu usunięto jego nazwisko z czołówki filmu Miasto nieujarzmione (1950). Ostatnim filmem z jego muzyką, jaką mogli oglądać widzowie w okresie PRL-u, były Dwie godziny (premiera 1957) – mroczny obraz Stanisława Wohla i Jerzego Wyszomirskiego, podejmujący problem rozrachunków z czasem wojny, który cenzura przetrzymywała od roku 1946.
W 1947 Roman Palester przeniósł się do Paryża jeszcze bez zamiaru emigracji. Władze polskie natarczywie namawiały go do powrotu, on odmawiał m.in. udziału w Światowym Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju we Wrocławiu (1948). Wrócił na Zjazd Kompozytorów i Krytyków Muzycznych w Łagowie Lubuskim (1949), gdzie działalność polskich kompozytorów podporządkowano socrealizmowi.
Palester określony jako „formalista” zdecydował się na stałą emigrację. W latach 1952–1972 mieszkał w Monachium i pracował jako kierownik działu kulturalnego polskiej sekcji Radia Wolna Europa.
Po wyjeździe z Polski nazwisko i dorobek Palestra zostały usunięte z krajowych publikacji aż do roku 1977, gdy Związek Kompozytorów Polskich doprowadził do uchylenia zapisu cenzury. Kompozytor odwiedził Polskę tylko raz w 1983, gdy wykonywano w Krakowie jego Hymnus pro gratiarum Actione. Kolejna wizyta (w 1987, na 80. rocznicę urodzin) nie doszła do skutku z powodu złego stanu zdrowia kompozytora, który zmarł dwa lata później. Pochowany został na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency.
Za Wikipedia – Ryszard Zaprzałka
Zdjęcia – Artur Gawle
