Pod takim hasłem będą przebiegały tegoroczne Dni Pamięci Żydów Galicyjskich, które odbędą się w dniach 12 – 22 czerwca. Ta intrygująca data nawiązuje do najstarszych znanych wzmianek o obecności tej społeczności w Tarnowie. – Nawiązuje do dokumentu, który znajduje się w Archiwum Lwowskim, w którym pod datą 1435 jest zanotowane imię Żyda: Kalef z Tarnowa. Jest to pierwsza wzmianka historyczna, która wiąże osadnictwo żydowskie z Tarnowem – mówił Adam Bartosz, przewodniczący Komitetu Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej, głównego, obok tarnowskiego muzeum organizatora Galicjaner Sztetl, których 30 edycja przypada w tym roku.
Obchody rozpoczną się w czwartek 12 czerwca od Spotkania komemoratywnego czyli ceremonii modlitewnej w Lesie Buczyna w Zbylitowskiej Górze- Miejscu Pamięci Narodowej, gdzie podczas II wojny światowej niemieccy okupanci dokonali masowych egzekucji ludności żydowskiej i polskiej. To największy w Polsce cmentarz ofiar holokaustu. W czerwcu 1942 roku Niemcy zamordowali i pochowali tam w zbiorowych mogiłach od 6 do 10 tysięcy ludzi, zarówno Żydów, jak i chrześcijan – przede wszystkim mieszkańców Tarnowa i tamtejszego getta, wśród zabitych było około 800 dzieci z sierocińca żydowskiego.
W tym modlitewnym spotkaniu uczestniczą jak zwykle, duchowni, przedstawiciele władz samorządowych a także przedstawiciele lokalnej społeczności. Galicjaner Sztetl to kolejna próba przypomnienia, jak było w sztetl Torne – miasteczku Tarnów, w którym przed wojną połowę mieszkańców stanowili Żydzi. Podobnie było w Bobowej i Żabnie, Dąbrowie Tarnowskiej i Szczucinie. Rytm życia zamieszkującej tam społeczności żydowskiej wyznaczały kolejne święta paschy, radosne purim czy pełne powagi i żalu za grzechy jom kipur. Właśnie tamten fascynujący świat, którego już nie ma, tamtą zniszczoną przez holocaust kulturę i sztukę, wskrzeszają Dni Pamięci Żydów Galicyjskich.
Tego samego dnia wieczorem pod Bimą nastąpi oficjalna inauguracja wydarzenia połączona z koncertem Małgorzaty Boruch i Hudaki Village Band.
Poza tym w programie znajdują się m.in. koncerty plenerowe, spektakle, wystawa fotograficzna, projekcje filmów dokumentalnych, wspólne czytanie literatury żydowskiej, spacery z przewodnikami po cmentarzach żydowskich oraz ogólnopolska konferencja dla nauczycieli to wydarzenia, które towarzyszyć będą tegorocznym Dniom Pamięci Żydów Galicyjskich w Tarnowie.
Tę niezwykłą sentymentalno – romantyczno – patriotyczną podróż w czasie i przestrzeni, sakralizuje wspólna modlitwa i historyczna refleksja pod pomnikiem w lesie Buczyna w Zbylitowskiej Górze, w miejscu kaźni blisko 10 tys. tarnowskich Żydów, rozstrzelanych w czerwcu 1942 roku podczas likwidacji tarnowskiego getta, gdzie mieszkało ich ponad 40 tys. Pierwsze rozstrzelania w Buczynie miały miejsce już w grudniu 1939 roku. Zostali wtedy zamordowani oskarżeni o posiadanie broni mieszkańcy ziemi dąbrowskiej. Przez cały okres okupacji do Buczyny przywożono mniejsze lub większe grupy Polaków i Żydów zarówno mieszkańców przedwojennego Tarnowa jak i przywożonych do getta z innych rejonów Generalnej Guberni. Byli tam także mordowani chrześcijańscy więźniowie, ofiary niemieckich łapanek i aresztów. Jest to coraz częstszy punkt pielgrzymek żydowskich. We wrześniu 1943 roku zakończył się, trwający trzynaście miesięcy, tarnowski Holocaust, który w zasadzie domknął żydowską historię Tarnowa.
Stałym komponentem tarnowskich obchodów jest cmentarz żydowski w Tarnowie – kirkut znajdujący się w Tarnowie przy ul. Szpitalnej. Został założony około 1583 roku. Jest to jeden z najstarszych i najciekawszych cmentarzy w południowej Polsce. Na powierzchni 3,2 ha znajduje się około trzech tysięcy zachowanych nagrobków, z których najstarszy pochodzi z roku 1667.
Oryginalna stara brama wejściowa na cmentarz, przez którą przeszły tysiące Żydów, idąc na śmierć podczas Zagłady, znajduje się obecnie w Muzeum Holokaustu, w Stanach Zjednoczonych, gdzie trafiła za sprawą prezydenta Lecha Wałęsy w 1991 roku. Kilka lat później oryginalną bramę zastąpiono kopią.
Za bramą, po prawej stronie, znajduje się masowa mogiła około 25 tysięcy zamordowanych Żydów z tarnowskiego getta. W 1946 roku znany amerykański rzeźbiarz Dawid Beckert ustawił w tym miejscu pomnik w kształcie złamanej kolumny, pochodzącej z ruin zniszczonej przez Niemców tarnowskiej Nowej Synagogi. Pomnik ustawiony w 4 rocznicę likwidacji tarnowskiego getta, to przejmujący symbol tamtych nieludzkich czasów.
A oto szczegółowy program tego świętowania.
12 czerwca (czwartek)
12:00 – Spotkanie komemoratywne w Miejscu Pamięci Narodowej – Buczyna, Zbylitowska Góra
20:00 – „Me’a She’arim”, wystawa fotografii Joanny Sidorowicz, Galeria na Płocie, ul. Żydowska
21:00 – Oficjalna inauguracja „Galicjaner Sztetl” Dni Pamięci Żydów Galicyjskich. Koncert pod Bimą: Małgorzata Boruch (Tarnów), utwór „Spalona matka” (sł. Nâzım Hikmet, muz. Józef Kropiowski)
Hudaki Village Band (Ukraina Zakarpacka)
13 czerwca (piątek)
19:00 – Koncert i promocja płyty Ireneusza Sochy, „Ja ostał się sam…”, Biuro Wystaw Artystycznych, Tarnów, ul. Słowackiego 1
14 czerwca (sobota)
21:00 – Czytanie pod Bimą: Aktorzy Teatru im. Ludwika Solskiego. Fragmenty „Stramera” Mikołaja Łozińskiego
15 czerwca (niedziela)
Otwarta Brama Cmentarza Żydowskiego:
10:00 – Po cmentarzu żydowskim w Tarnowie (ul. Szpitalna) oprowadza Adam Bartosz
12:00 – Po cmentarzu żydowskim w Rzeszowie (ul. Dołowa) oprowadza Marta Wójcik
16:00 – Po nowym cmentarzu żydowskim w Brzesku (ul. Czarnowiejska) oprowadzają członkowie Stowarzyszenie Pamięć i Dialog. Wspólna historia
21:00 – Koncert pod Bimą: Karolina Lizer, spektakl muzyczny „Meszuge”, reż. Andrzej Głowacki
18 czerwca (środa)
21:00 – Spektakl pod Bimą, Anna Lenczewska, „Auschwitz tour”, aut. i reż. Elżbieta Depta, Teatr Tarnowski
20 czerwca (piątek)
Otwarta Brama Cmentarza Żydowskiego:
15:00-16:00 – po cmentarzu żydowskim w Grybowie (Siołkowa) oprowadza Stowarzyszenie „Saga Grybów”
21 czerwca (sobota)
16:00 – Śladami tarnowskich Żydów, oprowadza Magda Michał Bartosz (zbiórka pod Bimą)
21:00 – Koncert pod Bimą: dr hab. Maria Sławek, koncert skrzypcowy „po:miejsca”
22 czerwca (niedziela)
Otwarta Brama Cmentarza Żydowskiego w Tarnowie:
10:00-18:00 – zwiedzanie indywidualne
Wydarzenie towarzyszące
10 czerwca (wtorek)
11:00-13:30
I Ogólnopolska konferencja dla nauczycieli historii, edukacji obywatelskiej i regionalistów “Tu zaczyna się historia. Małe ojczyzny – wielkie opowieści”. Historia jako narzędzie rozumienia świata dla nauczycieli i uczniów szkół ponadpodstawowych w ramach zadania „Lekcja o Sprawiedliwych”, Kino Marzenie, ul. Staszica 4
Adam Bartosz, Kim są Sprawiedliwi wśród Narodów Świata, kontekst lokalny.
Marcin Zaród, Znaczenie historii lokalnej w edukacji historycznej i obywatelskiej
Jacek Staniszewski, Jak wykorzystać film „Gaj Sprawiedliwych” i lokalne historie w edukacji historycznej i obywatelskiej
12:00 – Pokaz filmu „Gaj Sprawiedliwych”, scen. i reż. Paulina Ibek
Wstęp na wszystkie wydarzenia jest bezpłatny.
Na podstawie materiałów organizatorów – Ryszard Zaprzałka
