KRAKÓW MIASTO LITERATURY UNESCO
czyli
ZNAMY LAUREATÓW!
Już blisko 200 projektów literackich – relacjonuje nasza krakowska korespondentka Katarzyna Cetera, otrzymało wsparcie podczas pięciu poprzednich edycji Nagrody Krakowa Miasta Literatury UNESCO realizowanej przez KBF ze środków Gminy Miejskiej Kraków. Celem konkursu jest promowanie wartościowych inicjatyw wydawniczych nawiązujących do literackiego charakteru miasta, jego pisarskiego dziedzictwa oraz najważniejszych postaci i zjawisk życia kulturalnego. Termin nadsyłania zgłoszeń upłnął 31 marca. Kolejny nabór do Nagrody KMLU odbędzie się wyjątkowo w drugiej połowie 2025 roku.
To już szósta edycja Nagrody KMLU ustanowionej na mocy uchwały Rady Miasta Krakowa w 2020 roku. Do tej pory nagrodzono prawie 200 autorów niezwykle wartościowych publikacji literackich. Grono wyróżnionych z każdym rokiem rośnie, a teraz na kandydatów czekają aż dwa nabory do nagrody – na wiosnę i w drugiej połowie roku. Dzięki temu szansę na zdobycie wyróżnienia dostaną ci twórcy, którzy dotychczas nie mieli okazji brać udziału w konkursie – mówił Paweł Szczepanik, Pełnomocnik Prezydenta Miasta Krakowa ds. Kultury. – Książki, które wspiera Kraków Miasto Literatury UNESCO, co roku zdobywają nagrody branżowe, a ich autorzy i autorki osiągają sukcesy w konkursach i plebiscytach. Kraków szczyci się tytułem Miasta Literatury UNESCO – to nie tylko prestiż, lecz przede wszystkim praca na rzecz twórczości literackiej, jej promowania i pomagania tym, którzy swoją pracą wzbogacają sektor wydawniczy.
Budżet szóstej edycji Nagrody KMLU, realizowanej przez KBF ze środków gminy miejskiej Kraków, został zwiększony z 200 tys. zł do 400 tys. zł, po 200 tys. na każdy z naborów (marcowy i sierpniowy).
Podczas pierwszej w tym roku odsłony Nagrody KMLU zostały wyróżnione niezwykle różnorodne projekty obejmujące prozę, poezję, non-fiction i książki dla dzieci. Nagrodzono pisarzy/pisarki, tłumaczy/tłumaczki, redaktorów/redaktorki i ilustratorki zarówno z dorobkiem, jak i na początku kariery. Twórców i twórczynie reprezentują duże wydawnictwa i oficyny bardziej niszowe.
Przedstawiamy alfabetyczną listę wyróżnionych w tym roku Nagrodą KMLU:
- Miłosz Biedrzycki – Wydawnictwo Ha!art
- Aleksandra Bylica – Wydawnictwo Marginesy
- Marcin Czarnik – Wydawnictwo Filtry
- Mikołaj Denderski – Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Andrzej Dybczak – Wydawnictwo Nisza
- Anna Gruwer – KIT Stowarzyszenie Żywych Poetów
- Jakub Gutkowski – Fundacja KONTENT
- Marianna Kijanowska – Wydawnictwo a5
- Aleksandra Krzanowska-Wrzecion – Wydawnictwo Powergraph
- Zofia Lorek – Wydawnictwo Drzazgi
- Aleksandra Małecka – Wydawnictwo Ha!art
- Wojciech Marzec – LOKATOR
- Monika McBride – KIT Stowarzyszenie Żywych Poetów
- Janina Naskalska-Babik – Wydawnictwo Austeria
- Anna Nowacka Kość – Wydawnictwo Marginesy
- Maciej Oleksy – Wydawnictwo Karakter
- Aleksandra Paduch-Batko – Wydawnictwo Czarne
- Leszek Paul – Wydawnictwo Harmolipi
- Zdzisław Pietrzyk – Wydawnictwo Księgarnia Akademicka
- Radek Rak – Wydawnictwo Powergraph
- Sebastian Rerak – Katalog Press
- Ewa Ślusarczyk – Wydawnictwo Karakter
- Ryszard Wojnakowski – Wydawnictwo j
- Izabela Zając – Książkowe Klimaty
- Elżbieta Zechenter-Spławińska – Stowarzyszenie Pisarzy Polskich – Oddział Kraków
- Aleksandra Zielińska – Wydawnictwo Agora
Nagroda KMLU jest kolejnym – obok przyznawanych od 1994 roku Stypendiów Twórczych Miasta Krakowa oraz nagród literackich w dziedzinie poezji, prozy, debiutu czy książki dziecięcej – doskonale funkcjonującym narzędziem wsparcia dla lokalnego środowiska literackiego. Wyróżnienie wspomaga inicjatywy wiążące się z literackim dziedzictwem miasta i współtworzące jego zróżnicowaną współczesność.
Dostrzegamy przede wszystkim pisarzy i pisarki, lecz także pozostałych twórców wpływających wprost na kształt artystyczny książki: ilustratorów i ilustratorki, tłumaczy i tłumaczki, redaktorów i redaktorki. Produkt finalny to efekt współdziałania wielu osób, a Nagroda KMLU daje nam możliwość docenienia wysiłku różnych twórców. Kraków jako Miasto Literatury UNESCO stawia w ten sposób na podkreślenie literackiego dziedzictwa i współczesności naszego miasta – tłumaczyła Carolina Pietyra, dyrektorka KBF, operatora programu Kraków Miasto Literatury UNESCO.
Dotychczasowi laureaci i laureatki reprezentowani byli zarówno przez duże wydawnictwa działające na rynku książki (m.in. wydawnictwo Znak, Wydawnictwo Czarne, Wydawnictwo Literackie), jak i przez oficyny niszowe (m.in. Wydawnictwo Ha!art, Wydawnictwo Nisza, Wydawnictwo Drzazgi, Wydawnictwo Officyna, Fundację KONTENT, Wydawnictwo Wolno).
W ubiegłych latach wsparcie otrzymały projekty literackie m.in.: Alicji Zioło (KRAKOWIANKI. TWARZE POLSKIEJ HERSTORII), Łukasza Barysa (MAŁE PAJĄKI), Jadwigi Maliny (PRZYSŁONA), Barbary Sadurskiej (RADA SMOKÓW, BAJKA, BAJECZKA), Agaty Puwalskiej (OTWARTE ŚWIATY), Moniki Śliwińskiej (KSIĄŻĘ. BIOGRAFIA TADEUSZA BOYA ŻELEŃSKIEGO), Elżbiety Łapczyńskiej (MOWA CHLEBA), Oskara Hedemanna (tłumaczenie książki zatytułowanej BRUTALIZM), Marcina Oskara Czarnika (MISTERIUM), Jacka Dehnela i Piotra Tarczyńskiego (ŚMIERĆ NA WENECJI), Anny Goc (GŁUSZA), Katarzyny Kobylarczyk (CIAŁKO. HISZPANIA KRADNIE SWOJE DZIECI), Małgorzaty Lebdy (ŁAKOME), Cezarego Łazarewicza (NA SZEWSKIEJ. SPRAWA STANISŁAWA PYJASA), Radka Raka (AGLA. ALEF), czy Ishbel Szatrawskiej (TOŃ). Pełna lista laureatów jest dostępna tu: https://miastoliteratury.pl/projekty/nagroda-krakowa-miasta-literatury-unesco/ .
Nagroda Krakowa Miasta Literatury UNESCO jest znakiem jakości – stwierdziła Ishbel Szatrawska, laureatka wyróżnienia w 2023 roku. – Znalezienie się na liście nagrodzonych wśród wielu znakomitych twórców i twórczyń literatury jest dla początkującego pisarza niezwykłym doświadczeniem. Nagroda w połączeniu z wieloma inicjatywami literackimi, rezydencjami i działaniami w ramach programu Kraków Miasto Literatury UNESCO jest bezprecedensowym zjawiskiem na literackiej mapie Polski. Cieszy również, że laur zdobywają twórcy i twórczynie różnych gatunków literackich.
O wysokim poziomie nagradzanych projektów świadczą sukcesy ich twórców i twórczyń, którzy tylko w 2023 i 2024 roku otrzymali kilkadziesiąt nominacji, nagród i wyróżnień w najważniejszych konkursach literackich w Polsce. Wśród sukcesów należy wymienić chociażby nominacje do Paszportów „Polityki” dla Elżbiety Łapczyńskiej i Mateusza Pakuły, nominacje do Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiegodla Katarzyny Kobylarczyk i Małgorzaty Nocuń, nominację do Nagrody Literackiej Gdynia dla Mateusza Górniaka, a także nominację do Nagrody Conradaoraz przyznanie Wawrzynu. Literackiej Nagrody Warmii i Mazur za rok 2023 (nagroda główna i nagroda czytelników) dla Ishbel Szatrawskiej.
Wśród 20 książek nominowanych do nagrody literackiej Nike znalazły się trzy pozycje twórców wyróżnionych Nagrodą KMLU: Ewy Lipskiej, Małgorzaty Lebdy i Cezarego Łazarewicza. W ostatnich latach książki autorów uhonorowanych Nagrodą KMLU zaklasyfikowały się również do finałów Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus, Nagrody Literackiej Gdynia i wielu innych.
Nagroda KMLU ma charakter indywidualny i jest przyznawana pisarzom/pisarkom, ilustratorom/ilustratorkom, redaktorom/redaktorkom i tłumaczom/tłumaczkom uczestniczącym w powstaniu publikacji książkowych. O wyróżnienie mogą się również ubiegać wydawcy zgłaszający kandydatury wybranych twórców i twórczyń.
Wniosek powinien zawierać m.in. opis projektu wydawniczego, dotychczasowe dokonania kandydata w zakresie działalności literackiej i recenzję planowanej publikacji. Jeden wniosek o przyznanie nagrody może dotyczyć wyłącznie jednego autora, niezależnie od tego, czy stworzony przez niego utwór jest dziełem samodzielnym czy współautorskim. Oceny wniosków dokonywać będzie komisja w składzie: Paweł Szczepanik (Pełnomocnik Prezydenta Miasta Krakowa ds. Kultury), Anna Gulińska (sekretarz Komisji Konkursowej, zespół Krakowa Miasta Literatury UNESCO), prof. dr hab. Dorota Kozicka (Katedra Krytyki Współczesnej na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego), Aleksandra Lipczak (przewodnicząca Komisji Konkursowej, Zespół KMLU), Marcelina Karcz (Zespół KMLU).
Drugi nabór do tegorocznej edycji Nagrody KMLU rozpocznie się w sierpniu 2025 roku. Nagrodzone projekty wydawnicze zostaną objęte szczególnymi działaniami, do których zalicza się m.in. promocję w mediach społecznościowych KMLU i organizację spotkań premierowych w księgarniach kameralnych lub Pałacu Potockich przy Rynku Głównym 20.
Nagroda Krakowa Miasta Literatury UNESCO, ustanowiona w 2020 roku na mocy uchwały Rady Miasta Krakowa, jest odpowiedzią na współczesne wyzwania stojące przed branżą książkową. Wyróżnienie jest elementem Programu Patronackiego KMLU realizującego kluczowe założenia strategii Krakowa Miasta Literatury UNESCO oraz Programu Rozwoju Kultury w Krakowie do roku 2030. Szczegóły na stronie KMLU.
Katarzyna Cetera
